कोशी तर्दै लोकसेवातिर......
यतिखेर म बौलाएको सप्तकोशी तर्दै कन्चनपुर पुगेको, सम्झिँदै आङ् जिरिङ्ग हुने यात्राको कुरा गरिरहेछु । लोकसेवा आयोगको परीक्षा दिन म दमकबाट बागलुङ्तिर हानिएको थिएँ । यो यात्राक्रममा कोशी तरेर सप्तरीको कन्चनपुर पुगेको सम्झना विचित्रको छ । मानिस आङ्खनो भाग्यको खोजीमा र सुनिश्चित भविष्य बुन्नका लागि नसोचेका अप्ठ्याराहरुसग जुध्नुपर्दोरहेछ । यो यात्राले मलाई सिकाएको छ ।
सरकारी जागिरको मोह कसलाई हुदैन र । अग्रजहरुको सल्लाह र आङ्खनो सपना अनुसार मैले यसपालि लोकसेवा दिने विचार गरेको थिएँ । मेरो कार्यगत क्षेत्र पशु तथा कृषि व्यावस्थापन भएकाले ना.प्र.सं (नायब प्राविधिक सहायक) पदका लागि भिड्न गइरहेको थिएँ । यो लोकसेवा म्युजिकल चियर खेलजस्तो रहेछ । कुर्सी सिमित छ तर खेलाडी अनेक । लोकसेवा परीक्षा दिनु डन्डीवियो खेलेजस्तो सजिलो होइन भनेर सरकारी जागिरेहरुले धक्कु लगाएको सम्झिँदै रातदिन एक गरेर तयारी गरेको थिएँ । उत्सुकताका साथ लोकसेवा सामग्रीहरुको अध्ययन गरेको थिएँ ।
मेरो यात्रा भदौ २४मा सुरु भयो । २३ गते रातिको न्रि्रा पातलो थियो । अन्यौलले घेरिएका भोलिदेखि सुरु हुने दिनहरुको स्मरणले न्रि्रादेवीलाई टाढै धपाएको थियो । झिसमिसेमै ओछ्यान छाडें । झोलाझयाम्टा अघिल्लै दिन रेडी थिए । मीठो न्रि्रा बिच्क्याएर मसगै उठेकी जहानले पकाएको चिया हतारमा पिए । भर्खरै बोली फुटेको छोरोको तोते 'बाई बाई बाबा' सुनू कि - मस्तराम बनेर निदाइरहेको थियो छोरो । उठाइ“न । म जहानलाई हात हल्लाउदै बाटा लागें ।म दमक चोकबाट इटहरीसम्मका लागि बस चढें । जानुपर्ने त झुम्का थियो र तर बसस्ट्याण्डमा बिराटनगरको बस लागिरहेको हुनाले ङ्खयाट्ट चढिहालें । 'इटहरीसम्म यसैमा हुइकिन्छु । त्यहा ओर्लेर झुम्काका लागि देखा जायेगा ।'
पहिलोपटक यति लामो यात्रा गर्नगइरहेछु भन्ने सोचले अचम्मको उत्साह मनमा भरेको थियो । तर कताकति अन्योल पनि थियो किनभने यो लामो यात्राले के कसरी कहा भन्ने प्रश्नहरु जन्माइरह्यो । अन्योललाई दबाउन र उत्साहलाई हौस्याउन एकमनले भन्दैथियो- 'घर ढुकेर बस्ने छोरोमान्छे काम लाग्दैन । छोरो बाटा लाग्यो । अब केही नगरी र्फकने छैन ।'
'ए इटहरी दाजु !'- खलासीले चिमेटेपछि पो झस्केँ । स्वप्नसंसारमा डुबुल्की मारिरहेका मलाई पथरी, कानेपोखरी आदिआदि परिचित ठाउ“हरु कटेर इटहरी आइपुगेको पत्तै भएनछ । मन सरकारी जागिर खाएर करर्सर् बसिरहेको थियो । आ“खा खुला भएता पनि चलायमान दृष्यहरुको भेउ यिनले पाएनछन् ।
मलाई जानुथियो झुम्का । इनरुवादेखि उता भारदहसम्म राजमार्ग पुरै भत्किएको थियो । वर्षौंदेखि अविछिन्न रहेर सवारीहरुलाई कोशी तार्दैआएको त्यो सडकखण्ड त्यही कोशीमा बगेको थियो । कोशीपारी पुग्नका लागि झुम्काबाट माथि उत्तर चतारा पुगेर डुङ्गाचढ्नुपर्ने बाध्यता थियो । झुम्का जानका लागि एउटा कुद्नै लागेको टेम्पोमा झुण्डिए“ । यो पुटुटुटु आवाज निकाल्दै धु“वाका काला मुस्ला छाडेर कुद्यो । कुद्यो पनि के भन्नु, घिस्रियो । एकहल गोरुले बर्खायामको भासमा सकिनसकी हलो तानेजस्तो । यसले छाड्ने कालो धु“वामुस्लो सास नै थुन्लाजस्तो थियो । यो देखेपछि मलाई यी साधन काठमाडौंबाट किन धपाइएका थिए भन्ने कुराको रहस्य खुल्यो । झुम्कामा दुइजना मेरै कदका“टीका र मेरो जस्तै सपना बोकेका दुई साथी भेटेँ( राजकिसोर र रामेश्वर । यी दुइ जवान इलाममा खरिदारका लागि लोकसेवा परीक्षा दिएर सप्तरीस्थित कन्चनपुर घर फिरेका रहेछन् । यिनलाई पनि मलाई जस्तै कोशी तर्नुपर्ने टन्टा थियो । चतारासम्मको यात्रा यी दुइसँग राम्रो जम्यो । यिनले इलाममा बटुलेको अनुभव मेरा लागि पाठ बनिरह्यो बाटाभर ।
चतारा पुगेर गड्गडाएर बगेको कोशी हेर्दै खाएको खानाको मीठो स्वाद अझैं सम्झन्छु । त्यहा कोशी किनारमा मानिसको अत्यधिक चहलपहल बढेको थियो । माझीहरुलाई भ्याइनभ्याइ थियो । मान्छेहरुबीच कोशी तर्न हानाथाप थियो । सबैलाई निकै हतार थियो । माझीहरु कोशीे किनारमा टोकन बाडदथे । प्रति टोकनको मुल्य बीस रुपैंया थियो । हामी पनि टोकन किनेर हानाथाप गर्दै डुङ्ग चढ्यौं । हाम्रा डुङ्गामा पचहत्तर जना थियौं । 'साठीजना क्षमता भएको डुङ्गामा किन यतिधेरै मान्छे चढाको - हामीलाई मार्ने विचार छ कि कसो -!' एकजना मधेसी दाइ कडि्कए । यो सुनेर मेरो मुटु चिसो भयो । हंसले ठाउ“ छोड्यो । आत्तिएको यात्रुभीड हल्लीखल्ली गर्नलाग्यो । 'अझै दशजना थपे पनि फरक पर्दैन' भनेर माझीले आश्वस्त पारेपछि मात्र जमात केही शान्त भयो ।
मनमा भय हुदाहुदै पनि मानिसहरुलाई अभाव र आवश्यकताले जोखिमतिर धकेल्दोरहेछ भन्ने अनुभव पहिलोपटक त्यति नजिकबाट भयो । 'कोसी माताकी जय'- डुङ्गा बाढीको लहरस“ग हुत्ति“दा आत्तिएका यात्रु एकसाथ चिच्याउथे । जुन कोशीले यो आतस निम्त्याएको थियो, त्यही कोशीलाई हामीहरु रहस्यमयी सुपरनेचुरल माता मानेर भक्तिरस गाइरहेका थियौं । प्राकृतिक विपतका बेला अज्ञात शक्तिको सहारा बाहेक अन्य विकल्प हामीस“ग नहुने रहेछ ।
पारी पुगेपछि पछाडि फर्किएर गर्जनाका साथ बगेको कोशीलाई नमस्कार गर्दै त्यो अज्ञात शक्तिलाई धन्यवाद दिने धेरै थिए । चतारापारिबाट रामपुर जानका लागि बेग्लै प्रबन्ध थियो । त्यहा“ मान्छे ओर्सार्न ट्रयाक्टरहरु थिए । जम्मा दुइई विकल्प थियो हामीस“ग । कि त मुस्ला फर्किनेगरी घण्टौं हि“ड्थ्र्यो । होइन भने कच्ची बाटामा गन्द्र्याङ र गुन्द्रुङ् गर्ने ट्र्याक्टरको डालामा गुन्द्रीमाथि पलेंटी मार्नुपर्ने हुन्थ्यो । हामीले दोस्रो विकल्प राज्या“ । 'भाडा चाहि“ सय टक्का लाग्छ है आ“खा चिम्लेर †' मधेसी मूलका ड्राइभर दाइले सुरुमै चेतावनी दिए । 'आ“खा चिम्लेर' दाइको थेगो रहेछ । हामीले पनि आखा चिम्लेर त्यो चर्को रकम थमाइदियौं किनभने हामीलाई रामपुरसम्मको दूरीको ज्ञान थिएन ।
त्यहा“ पनि मान्छेको हानाथाप उस्तै थियो । एकैछिनमा त्यहा“ मान्छेहरुको खा“दाखा“द भयो । त्यो भोगीरह“दा मलाई घरमा गुन्द्रुक बनाउन आ“गनछेउ सानो खाल्डोमा तोरीको साग खा“देको सम्झना भयो । त्यसैबखतको मेरो अर्को अनुभव पनि सुनाइहालौं । गुन्द्रुकझैं खा“दीएका मेरा सहयात्रीहरुले मलाई गुन्दु्रकको स्वादको पनि स्मरण गराइदिए । पसिनाले निथु्रक भिजेका ती बबुरा ज्यानहरुबाट असैह्य अमिलो गन्ध फैलिरहेको थियो । बाटाभर ट्रयाक्टरले मर्नेगरी थर्थर्कायो । रामपुर पुग्दा पि“धको हड्डी खिएर गएझैं आसन दुखिरहेको थियो ।
त्यो ट्रयाक्टरले हामीलाई दिउसो तीनबजेतिर रामपुर ओराल्यो । अब खाडलबाट गुन्द्रुक झिकेजस्तो भयो । म खा“दिएर गुन्दु्रुक भएको सागको त्यान्द्रो जिऊ तन्काए“ र आगे फत्तेपुर पुगेर रात्री बस चढ्न के गर्नुपर्ला भनेर गम खान थालें । पश्चिम जाने बस आज पाइएन भने -'आज कन्चनपुर मेरै घरमा बसौं । आराम गरेर भोलिमात्र जानुहोला ।'( रामेश्वरले प्रेमपर्ूवक भने । मेरो थाकेको ज्यानले उनको कुरो लत्याउन सकेन । रामपुरमा एउटा बस लागिरहेको थियो । हामी त्यसैमा चढ्यौं । बसमा यात्रु टनाटन भैसकेका थिए । सास फेर्नसमेत हम्मे थियो । तर एकघन्टा त्यसरी बसभित्र गुम्सि“दा समेत बसको हि“ड्ने सुरसार थिएन । कुरो के रहेछ भने चारहजार रकमसम्मको टिकट बिक्री नहुन्जेल बस नहि“डाएर मोटो रकम एकै झवा“कमा कमाउने विचार रहेछ गाडीवालाको । हामी चारैतिरबाट पिल्सिएका थियौं । ओरालो लागेको मृगझैं थियौं । लालची बाछाहरु जता लखेट्थे त्यतै दगुर्न बाध्य थियौं ।
हामी फत्तेपुर ओर्लियौं । त्यहा“ रामेश्वर र राजकिशोरले आङ्खना साइकल राखेका थिए । सा“झ पर्नैलागेको थियो । तीनभाइले पिरो चटपटे दर्इदर्इ सोली खायौं र साढे दर्ुइघन्टाको साइकल यात्राका लागि तयार भयौं । रामेश्वर र राजकिसोर एउटा साइकलमा अघि लागे । मैले अर्कोमा उनीहरुलाई पछ्याए“ । दिउसोको ट्रयाक्टर यात्राले खपिनसक्नु दुखाएको शरीर साइकलयात्रामा झनै दुःख्यो । मलाई त लागेको थियो यो अढाइघण्टे साइकल यात्रा नै मेरो लोकसेवा यात्राको अन्तिम पीडा हो । तर संकटको घडि सिद्धिएको रहेनछ । हामी तीन कसैले नसोचेको जे नहुनु थियो त्यही भयो । आधाघन्टा मात्र भएको थियो साइकलको चेन च्वाट्टै चुडियो ।
'ओ कुमारजी † पटका पडि्कएजस्तो के भयो -' रामेश्वरले साइकल रोके र पछाडि फर्किएर सोधे ।'कन्तविजोग हुने भो † साइकलको चेन चु“डियो ।'( मैले अमिलो अनुहार लगाए । राजकिसोर झनै अमिलिए किनभने यो लोदर साइकल उनकै थियो ।
नजिकै साइकल मर्मत पसल रहेनछ । हामी बिकल्पहीन जस्तै भयौं । अवाक् हामी परस्पर हेराहेर गरेर नया जुक्ति सोच्न थाल्यौं । यत्तिकैमा मलाई एउटा उपाय सुझयो । जसरी एउटा बिग्रिएको गाडिलाई अर्को गाडिले डोरीले तानेर उद्दार गर्दछ, त्यही आइडिया मलाई प्रयोग गरिहर्न मनलाग्यो । रामेश्वरले उनको झोलाको लामो फित्ता खुस्काए । त्यसको एकापट्टकि फेर मेरो बिग्रिएको साइकलको ह्याण्डिलमा र अर्को फेर सद्दे साइकलको क्यारिअरमा बाध्यौं ।
यो जुक्तिले काम गर्यो । तर, यो निकै गाह्रो काम थियो । क्यारिअरमा रामेश्वर र पछाडि अर्को विमारी साइकलमा मलाई घिसार्नुपर्दा राजकिसोरको प्राणपखेरु उड्लाजस्तो भएछ । पन्ध्रमिनेट जति पछाडि उनी साइकल रोकेर रुन्चे स्वरमा बोले ('लौ कुमारजी आज्ञा गर्नुहोस् । सास जालाजस्तो भो †'
मैले राजकिसोरलाई पालो दिए । एकैछिन पछि मेरो पनि धनुले काम गर्न छाड्यो । त्यसपछि चालकसिटमा रामेश्वर आए । यसरी तीन घन्टासम्म पालैपालो साइकल कुदाएर हामी राति आठ बजेमात्र रामेश्वरको घर पुग्यौं ।
रामेश्वरको घरमा उनकी आमामात्र हुनुहुन्थ्यो । हामी तीनभाइ घरपुग्नासाथ सिकुवाको गुन्द्रीमा खत्र्याकखुत्रुक हातखुट्टा ङ्खयाकेर बस्यौ । राजकिसोरको घर त्यही पर्तिर रहेछ । दिनभर एकै युद्धमैदानमा भीडेका तीन साथी छुट्टनि मनलागेन । उनी रामेश्वरकैमा बसे ।
आमाको हातको मीठो खाना खाएर ओछ्यान पस्दा रातको दश बजिसकेको थियो । राजकिशोर र रामेश्वर एकैछिनमा र्घर्न थाले । मेरो लोकसेवा यात्रा टुङ्गिएको थिएन । भोलि उठेर वागलुङ्तिर हानिनु थियो । तर पनि गन्तव्यमा आइपुगेझैं भएको थियो मलाई । बन्द आखामा उही कोशीको गड्गडाहट, डुङ्गा, ट्रयाक्टर साइकल सजिव दृष्यझैं आइरहे । कतिखेर भुसुक्क भएछु थाहै भएन ।
सरकारी जागिरको मोह कसलाई हुदैन र । अग्रजहरुको सल्लाह र आङ्खनो सपना अनुसार मैले यसपालि लोकसेवा दिने विचार गरेको थिएँ । मेरो कार्यगत क्षेत्र पशु तथा कृषि व्यावस्थापन भएकाले ना.प्र.सं (नायब प्राविधिक सहायक) पदका लागि भिड्न गइरहेको थिएँ । यो लोकसेवा म्युजिकल चियर खेलजस्तो रहेछ । कुर्सी सिमित छ तर खेलाडी अनेक । लोकसेवा परीक्षा दिनु डन्डीवियो खेलेजस्तो सजिलो होइन भनेर सरकारी जागिरेहरुले धक्कु लगाएको सम्झिँदै रातदिन एक गरेर तयारी गरेको थिएँ । उत्सुकताका साथ लोकसेवा सामग्रीहरुको अध्ययन गरेको थिएँ ।
मेरो यात्रा भदौ २४मा सुरु भयो । २३ गते रातिको न्रि्रा पातलो थियो । अन्यौलले घेरिएका भोलिदेखि सुरु हुने दिनहरुको स्मरणले न्रि्रादेवीलाई टाढै धपाएको थियो । झिसमिसेमै ओछ्यान छाडें । झोलाझयाम्टा अघिल्लै दिन रेडी थिए । मीठो न्रि्रा बिच्क्याएर मसगै उठेकी जहानले पकाएको चिया हतारमा पिए । भर्खरै बोली फुटेको छोरोको तोते 'बाई बाई बाबा' सुनू कि - मस्तराम बनेर निदाइरहेको थियो छोरो । उठाइ“न । म जहानलाई हात हल्लाउदै बाटा लागें ।म दमक चोकबाट इटहरीसम्मका लागि बस चढें । जानुपर्ने त झुम्का थियो र तर बसस्ट्याण्डमा बिराटनगरको बस लागिरहेको हुनाले ङ्खयाट्ट चढिहालें । 'इटहरीसम्म यसैमा हुइकिन्छु । त्यहा ओर्लेर झुम्काका लागि देखा जायेगा ।'
पहिलोपटक यति लामो यात्रा गर्नगइरहेछु भन्ने सोचले अचम्मको उत्साह मनमा भरेको थियो । तर कताकति अन्योल पनि थियो किनभने यो लामो यात्राले के कसरी कहा भन्ने प्रश्नहरु जन्माइरह्यो । अन्योललाई दबाउन र उत्साहलाई हौस्याउन एकमनले भन्दैथियो- 'घर ढुकेर बस्ने छोरोमान्छे काम लाग्दैन । छोरो बाटा लाग्यो । अब केही नगरी र्फकने छैन ।'
'ए इटहरी दाजु !'- खलासीले चिमेटेपछि पो झस्केँ । स्वप्नसंसारमा डुबुल्की मारिरहेका मलाई पथरी, कानेपोखरी आदिआदि परिचित ठाउ“हरु कटेर इटहरी आइपुगेको पत्तै भएनछ । मन सरकारी जागिर खाएर करर्सर् बसिरहेको थियो । आ“खा खुला भएता पनि चलायमान दृष्यहरुको भेउ यिनले पाएनछन् ।
मलाई जानुथियो झुम्का । इनरुवादेखि उता भारदहसम्म राजमार्ग पुरै भत्किएको थियो । वर्षौंदेखि अविछिन्न रहेर सवारीहरुलाई कोशी तार्दैआएको त्यो सडकखण्ड त्यही कोशीमा बगेको थियो । कोशीपारी पुग्नका लागि झुम्काबाट माथि उत्तर चतारा पुगेर डुङ्गाचढ्नुपर्ने बाध्यता थियो । झुम्का जानका लागि एउटा कुद्नै लागेको टेम्पोमा झुण्डिए“ । यो पुटुटुटु आवाज निकाल्दै धु“वाका काला मुस्ला छाडेर कुद्यो । कुद्यो पनि के भन्नु, घिस्रियो । एकहल गोरुले बर्खायामको भासमा सकिनसकी हलो तानेजस्तो । यसले छाड्ने कालो धु“वामुस्लो सास नै थुन्लाजस्तो थियो । यो देखेपछि मलाई यी साधन काठमाडौंबाट किन धपाइएका थिए भन्ने कुराको रहस्य खुल्यो । झुम्कामा दुइजना मेरै कदका“टीका र मेरो जस्तै सपना बोकेका दुई साथी भेटेँ( राजकिसोर र रामेश्वर । यी दुइ जवान इलाममा खरिदारका लागि लोकसेवा परीक्षा दिएर सप्तरीस्थित कन्चनपुर घर फिरेका रहेछन् । यिनलाई पनि मलाई जस्तै कोशी तर्नुपर्ने टन्टा थियो । चतारासम्मको यात्रा यी दुइसँग राम्रो जम्यो । यिनले इलाममा बटुलेको अनुभव मेरा लागि पाठ बनिरह्यो बाटाभर ।
चतारा पुगेर गड्गडाएर बगेको कोशी हेर्दै खाएको खानाको मीठो स्वाद अझैं सम्झन्छु । त्यहा कोशी किनारमा मानिसको अत्यधिक चहलपहल बढेको थियो । माझीहरुलाई भ्याइनभ्याइ थियो । मान्छेहरुबीच कोशी तर्न हानाथाप थियो । सबैलाई निकै हतार थियो । माझीहरु कोशीे किनारमा टोकन बाडदथे । प्रति टोकनको मुल्य बीस रुपैंया थियो । हामी पनि टोकन किनेर हानाथाप गर्दै डुङ्ग चढ्यौं । हाम्रा डुङ्गामा पचहत्तर जना थियौं । 'साठीजना क्षमता भएको डुङ्गामा किन यतिधेरै मान्छे चढाको - हामीलाई मार्ने विचार छ कि कसो -!' एकजना मधेसी दाइ कडि्कए । यो सुनेर मेरो मुटु चिसो भयो । हंसले ठाउ“ छोड्यो । आत्तिएको यात्रुभीड हल्लीखल्ली गर्नलाग्यो । 'अझै दशजना थपे पनि फरक पर्दैन' भनेर माझीले आश्वस्त पारेपछि मात्र जमात केही शान्त भयो ।
मनमा भय हुदाहुदै पनि मानिसहरुलाई अभाव र आवश्यकताले जोखिमतिर धकेल्दोरहेछ भन्ने अनुभव पहिलोपटक त्यति नजिकबाट भयो । 'कोसी माताकी जय'- डुङ्गा बाढीको लहरस“ग हुत्ति“दा आत्तिएका यात्रु एकसाथ चिच्याउथे । जुन कोशीले यो आतस निम्त्याएको थियो, त्यही कोशीलाई हामीहरु रहस्यमयी सुपरनेचुरल माता मानेर भक्तिरस गाइरहेका थियौं । प्राकृतिक विपतका बेला अज्ञात शक्तिको सहारा बाहेक अन्य विकल्प हामीस“ग नहुने रहेछ ।
पारी पुगेपछि पछाडि फर्किएर गर्जनाका साथ बगेको कोशीलाई नमस्कार गर्दै त्यो अज्ञात शक्तिलाई धन्यवाद दिने धेरै थिए । चतारापारिबाट रामपुर जानका लागि बेग्लै प्रबन्ध थियो । त्यहा“ मान्छे ओर्सार्न ट्रयाक्टरहरु थिए । जम्मा दुइई विकल्प थियो हामीस“ग । कि त मुस्ला फर्किनेगरी घण्टौं हि“ड्थ्र्यो । होइन भने कच्ची बाटामा गन्द्र्याङ र गुन्द्रुङ् गर्ने ट्र्याक्टरको डालामा गुन्द्रीमाथि पलेंटी मार्नुपर्ने हुन्थ्यो । हामीले दोस्रो विकल्प राज्या“ । 'भाडा चाहि“ सय टक्का लाग्छ है आ“खा चिम्लेर †' मधेसी मूलका ड्राइभर दाइले सुरुमै चेतावनी दिए । 'आ“खा चिम्लेर' दाइको थेगो रहेछ । हामीले पनि आखा चिम्लेर त्यो चर्को रकम थमाइदियौं किनभने हामीलाई रामपुरसम्मको दूरीको ज्ञान थिएन ।
त्यहा“ पनि मान्छेको हानाथाप उस्तै थियो । एकैछिनमा त्यहा“ मान्छेहरुको खा“दाखा“द भयो । त्यो भोगीरह“दा मलाई घरमा गुन्द्रुक बनाउन आ“गनछेउ सानो खाल्डोमा तोरीको साग खा“देको सम्झना भयो । त्यसैबखतको मेरो अर्को अनुभव पनि सुनाइहालौं । गुन्द्रुकझैं खा“दीएका मेरा सहयात्रीहरुले मलाई गुन्दु्रकको स्वादको पनि स्मरण गराइदिए । पसिनाले निथु्रक भिजेका ती बबुरा ज्यानहरुबाट असैह्य अमिलो गन्ध फैलिरहेको थियो । बाटाभर ट्रयाक्टरले मर्नेगरी थर्थर्कायो । रामपुर पुग्दा पि“धको हड्डी खिएर गएझैं आसन दुखिरहेको थियो ।
त्यो ट्रयाक्टरले हामीलाई दिउसो तीनबजेतिर रामपुर ओराल्यो । अब खाडलबाट गुन्द्रुक झिकेजस्तो भयो । म खा“दिएर गुन्दु्रुक भएको सागको त्यान्द्रो जिऊ तन्काए“ र आगे फत्तेपुर पुगेर रात्री बस चढ्न के गर्नुपर्ला भनेर गम खान थालें । पश्चिम जाने बस आज पाइएन भने -'आज कन्चनपुर मेरै घरमा बसौं । आराम गरेर भोलिमात्र जानुहोला ।'( रामेश्वरले प्रेमपर्ूवक भने । मेरो थाकेको ज्यानले उनको कुरो लत्याउन सकेन । रामपुरमा एउटा बस लागिरहेको थियो । हामी त्यसैमा चढ्यौं । बसमा यात्रु टनाटन भैसकेका थिए । सास फेर्नसमेत हम्मे थियो । तर एकघन्टा त्यसरी बसभित्र गुम्सि“दा समेत बसको हि“ड्ने सुरसार थिएन । कुरो के रहेछ भने चारहजार रकमसम्मको टिकट बिक्री नहुन्जेल बस नहि“डाएर मोटो रकम एकै झवा“कमा कमाउने विचार रहेछ गाडीवालाको । हामी चारैतिरबाट पिल्सिएका थियौं । ओरालो लागेको मृगझैं थियौं । लालची बाछाहरु जता लखेट्थे त्यतै दगुर्न बाध्य थियौं ।
हामी फत्तेपुर ओर्लियौं । त्यहा“ रामेश्वर र राजकिशोरले आङ्खना साइकल राखेका थिए । सा“झ पर्नैलागेको थियो । तीनभाइले पिरो चटपटे दर्इदर्इ सोली खायौं र साढे दर्ुइघन्टाको साइकल यात्राका लागि तयार भयौं । रामेश्वर र राजकिसोर एउटा साइकलमा अघि लागे । मैले अर्कोमा उनीहरुलाई पछ्याए“ । दिउसोको ट्रयाक्टर यात्राले खपिनसक्नु दुखाएको शरीर साइकलयात्रामा झनै दुःख्यो । मलाई त लागेको थियो यो अढाइघण्टे साइकल यात्रा नै मेरो लोकसेवा यात्राको अन्तिम पीडा हो । तर संकटको घडि सिद्धिएको रहेनछ । हामी तीन कसैले नसोचेको जे नहुनु थियो त्यही भयो । आधाघन्टा मात्र भएको थियो साइकलको चेन च्वाट्टै चुडियो ।
'ओ कुमारजी † पटका पडि्कएजस्तो के भयो -' रामेश्वरले साइकल रोके र पछाडि फर्किएर सोधे ।'कन्तविजोग हुने भो † साइकलको चेन चु“डियो ।'( मैले अमिलो अनुहार लगाए । राजकिसोर झनै अमिलिए किनभने यो लोदर साइकल उनकै थियो ।
नजिकै साइकल मर्मत पसल रहेनछ । हामी बिकल्पहीन जस्तै भयौं । अवाक् हामी परस्पर हेराहेर गरेर नया जुक्ति सोच्न थाल्यौं । यत्तिकैमा मलाई एउटा उपाय सुझयो । जसरी एउटा बिग्रिएको गाडिलाई अर्को गाडिले डोरीले तानेर उद्दार गर्दछ, त्यही आइडिया मलाई प्रयोग गरिहर्न मनलाग्यो । रामेश्वरले उनको झोलाको लामो फित्ता खुस्काए । त्यसको एकापट्टकि फेर मेरो बिग्रिएको साइकलको ह्याण्डिलमा र अर्को फेर सद्दे साइकलको क्यारिअरमा बाध्यौं ।
यो जुक्तिले काम गर्यो । तर, यो निकै गाह्रो काम थियो । क्यारिअरमा रामेश्वर र पछाडि अर्को विमारी साइकलमा मलाई घिसार्नुपर्दा राजकिसोरको प्राणपखेरु उड्लाजस्तो भएछ । पन्ध्रमिनेट जति पछाडि उनी साइकल रोकेर रुन्चे स्वरमा बोले ('लौ कुमारजी आज्ञा गर्नुहोस् । सास जालाजस्तो भो †'
मैले राजकिसोरलाई पालो दिए । एकैछिन पछि मेरो पनि धनुले काम गर्न छाड्यो । त्यसपछि चालकसिटमा रामेश्वर आए । यसरी तीन घन्टासम्म पालैपालो साइकल कुदाएर हामी राति आठ बजेमात्र रामेश्वरको घर पुग्यौं ।
रामेश्वरको घरमा उनकी आमामात्र हुनुहुन्थ्यो । हामी तीनभाइ घरपुग्नासाथ सिकुवाको गुन्द्रीमा खत्र्याकखुत्रुक हातखुट्टा ङ्खयाकेर बस्यौ । राजकिसोरको घर त्यही पर्तिर रहेछ । दिनभर एकै युद्धमैदानमा भीडेका तीन साथी छुट्टनि मनलागेन । उनी रामेश्वरकैमा बसे ।
आमाको हातको मीठो खाना खाएर ओछ्यान पस्दा रातको दश बजिसकेको थियो । राजकिशोर र रामेश्वर एकैछिनमा र्घर्न थाले । मेरो लोकसेवा यात्रा टुङ्गिएको थिएन । भोलि उठेर वागलुङ्तिर हानिनु थियो । तर पनि गन्तव्यमा आइपुगेझैं भएको थियो मलाई । बन्द आखामा उही कोशीको गड्गडाहट, डुङ्गा, ट्रयाक्टर साइकल सजिव दृष्यझैं आइरहे । कतिखेर भुसुक्क भएछु थाहै भएन ।
